Essay Vredesvuur
Toen Jan-Jaap mij ‘s avonds belde om me van mijn winst op de hoogte te stellen, merkte hij op dat ik vrij jong klonk – hij schatte zo begin dertig. Ik zal verkouden zijn geweest, want ik ben drieëntwintig, zoals hij enthousiast riep, ‘een nieuw talent aan het firmament’.
Mijn prille schrijverschap heb ik, net als mijn verschijnen hier, te danken aan een Nederlandssectie. Graag had ik hen dan ook gecomplimenteerd, echter is de eer niet aan hun grammaticakennis of enthousiasme voor de literatuurgeschiedenis, maar aan een rake posterkeuze. Drie jaar lang keek ik naar die poster wanneer ik me tijdens de Nederlandsles verveelde. Over het rood-blauw van een ongemakkelijk grimassend creatuur staan de dikke witte letters van de zeer oude zingt. Lucebert gaf mij woorden voor een wijsheid uit de dieptes van de tijd:
alles van waarde is weerloos
wordt van aanraakbaarheid rijk
en aan alles gelijk
Ieder van mijn gedichten is een hoogmoedige poging ook die bron aan te boren. Uiteindelijk betekent dat veel in rondjes lopen en regelmatig bij andermans woorden uitkomen. Toch is dat dichten; het verleden vormen naar de toekomst. T.S. Eliot sprak van ‘historisch gevoel, welke we vrijwel onmisbaar mogen noemen voor eenieder die na zijn vijfentwintigste een dichter zou willen blijven’
Ik oefen alvast. Ook in dit gedicht heb ik slechts de zeer oude kunnen parafraseren.
Waarom vijfentwintig? Mijn vermoeden is dat je dan het kabbelen van de jaren begint te voelen, wanneer het bijzonderste eraf is. In de kwantumfysica is het onmogelijk de precieze snelheid en locatie van een deeltje gelijktijdig te meten. Eenzelfde onzekerheid omsluiert het nu. Nooit zien we tegelijkertijd hoe elke gebeurtenis slechts de zoveelste uitvoering is van een welbekend script, als dat de ongekende nieuwigheden ons opvallen. Wanneer we jong zijn is alles nieuw, eenmaal oud begrijpen we alles binnen de kaders van eerdere ervaring.
Ik schud nu net de jeugd van me af en ervaar zo’n onverandelijkheid: alles gaat voorbij. Beginnen benodigd een einde. Het blijft natuurlijk pijnlijk, vooral dat mensen voorbij gaan. Maar wat een lef dat mensen daar vriendschap en liefde tegenover durven te zetten! Een oneindig groot gevoel tegenover de tijdelijkheid. Ik leer dat ik daarvan kan genieten; van vallen, wachtend op de klap; van vlammen die prachtig brandstof verslinden; van frêle schoon. Uiteindelijk wordt alles aan alles gelijk. Als het einde al vaststaat, is de tenondergang toch ook een avontuur?
T.S. Eliot benadrukte ‘niet alleen de geweestheid van het verleden, maar ook zijn aanwezigheid’. Ik zou daar graag de aanwezigheid van de toekomst aan toevoegen. Alles draagt zijn einde al in zich, ook de vriendschap en de vrede die we dit concert vieren. Laten we niet angstig op de scheuren daarin wijzen, maar ze er des te meer om koesteren. Laten we van repareren leren houden. Niet stilstaan, maar bewegen. De vrede niet vanzelfsprekend laten maar samen nieuwe oplossingen zoeken.
Niet, ‘blijf bij me’, maar ‘wordt met me’.
Alles begint alleen, en alles eindigt alleen, maar niets lééft alleen. Elke tekst ontstaat in samenwerking tussen schrijver en lezer en ik kan Jan Jaap, dirigent en vandaag vertolker slechts danken voor zijn interpretatie. Wat voor mij een - wellicht naïef, maar hoopvol - antwoord op een angstaanjagende toekomstvisie is, zal voor hem een nieuwe verklanking van een oud verhaal zijn. Ik hoop dat er wat moois is ontstaan in die samenwerking tussen jong en oud.
Als laatste vertel ik u trots dat deze lente mijn debuutbundel ‘VOORLOPIG SAMEN/BEGIN IK’ verschijnt. Het is een begin geworden vol eindes: van samelevingen, relaties, en mezelf. Ik bid voor een plek buiten de tijd, voor verbinding zonder verbranding. Vooral vind ik schoonheid, in het onbedoelde ontstaan en de schijnbaar onvermijdelijke gevolgen. Mocht u ook als lezer met mij willen samenwerken, kunt u uw exemplaar bij mij reserveren: tomvanleur@modernpeople.nl